6.5 Beceri gelişimi

Şekil 6.5 Beceriler

6.5.1 Dijital çağın becerileri

Tema 1, Bölüm 1.2 de mezunların dijital çağda ihtiyaç duydukları bazı becerileri listeledim ve sonuç olarak artık eğitimin her düzeyinde, özellikle de odak noktasının özelleştirilmiş içerik olduğu ortaöğretim sonrası düzeyde, bu becerilerin geliştirilmesine daha çok ihtiyaç duyulduğunu savundum. Eleştirel düşünme, problem çözme ve yaratıcı düşünce gibi beceriler yükseköğretimde her zaman değerli olarak görülse de, bu tür becerilerin belirlenmesi ve geliştirilmesi genellikle örtük ve çoğunlukla da kazara olmaktadır, sanki öğrenciler bu becerileri öğretim üyelerini gözlemleyerek öğreneceklermiş veya ders içeriğini çalışırken edineceklermiş gibi…

İçeriği becerilerden ayırmak elbette ki biraz yapay bir uğraştır çünkü içerik bilişsel becerilerin gelişimini yönlendiren yakıttır. Yapmaya çalıştığım şey, beceri gelişiminin öğretim elemanlarından gereken dikkati ve ilgili almasını ve entelektüel becerilerin geliştirilmesine neredeyse çırakların el becerilerinin geliştirilmesinde olduğu kadar titiz yaklaşılmasını sağlamaktır.

6.5.2 Beceri gelişimi için hedeflerin belirlenmesi

Dolayısıyla bir dersin veya programın hangi becerileri geliştirmeye çalıştığı konusunda açık olmak ve bu hedefleri uygulanabilir ve değerlendirilebilir bir şekilde tanımlamak oldukça önemlidir. Diğer bir deyişle, bir dersin eleştirel düşünceyi geliştirmeyi hedeflediğini söylemek yeterli değildir. Belli bir dersin veya içerik alanının koşulları içinde bu becerinin nasıl var olacağını öğrencilerin anlayacağı biçimde ifade edebilmek gerekir. Beceriler, değerlendirilebilecek şekilde tanımlanmalıdır ve öğrenciler de bu becerilerin değerlendirilmesinde hangi kriterlerin veya rubriklerin kullanılacağını bilmelidir. Değerlendirme konusu da yine kitabın birçok yerinde ancak özellikle aşağıdaki bölümlerde ele alınmıştır:

• Tema 1, Bölüm 2

• Tema 3, Bölüm 5 ve Bölüm 6

• Tema 4, Bölüm 5

• Tema 11, Bölüm 4

6.5.3 Düşünme etkinlikleri

Bunlar, eleştirel düşünme, problem çözme ve karar verme gibi çeşitli becerilerin uygulamalarını sağlayan etkinlikleri içerir. Beceri iki bileşenli bir değer değildir; yani ya bir beceriye sahipsinizdir ya da değilsinizdir diye bir durum söz konusu değildir. Beceriler ve yeterliliklerle ilgili konuşurken acemi, orta düzey, uzman ve usta gibi terimlerden söz edilir; ancak gerçek hayatta beceriler sürekli ve düzenli alıştırma ve uygulama gerektirir. Becerilerde, en azından entelektüel becerilerde, nihai varış noktası yoktur. Örneğin, uygulama ve deneyim ile, eleştirel düşünme becerilerimizin 65 yaşında 25 yaşındakinden çok daha iyi olması gerekir (bazıları bunu “bilgelik” olarak adlandırsa da).

Bir program üzerindeki en büyük zorluk, bir beceri seviyesinde sabit bir ilerleme sağlamaktır; bu nedenle, örneğin, bir öğrencinin eleştirel düşünme becerileri, mezun olduklarında programa başladıklarından daha iyidir. Bu, bir kursa başlamadan önce hangi beceri seviyesine sahip olduklarını belirlemeyi ve ne zaman ayrıldıklarını ölçmeyi gerektirir.. Öyleyse bir dersi ve programı tasarlarken, öğrencileri küçük adımlarla başlayıp giderek ilerleyerek sürekli olarak düşünme becerilerini geliştirmeye, denemeye ve uygulamaya yönlendiren etkinlikler tasarlamanın çok önemli olduğunu söyleyebiliriz.

Entelektüel becerilerin geliştirilmesinin ve değerlendirilmesinin yazılı ödevler, proje çalışması ve odaklanmış tartışma gibi birçok yolu vardır ancak bu düşünme faaliyetlerinin eğitmen tarafından tutarlı bir şekilde tasarlanmasının ardından uygulanması gerekir.

6.5.4 Uygulamaya dönük (pratik) etkinlikler

Mesleki eğitim programlarında, öğrencilerin el becerilerini geliştirmeleri için düzenli olarak çok sayıda alıştırma yapmaları bilinen bir durumdur. Aslında bu durum, entelektüel beceriler için de aynı şekilde geçerlidir. Öğrencilerin, ustalık düzeyine ulaşmada hangi noktada olduklarını gösterip, bulundukları noktaya ilişkin geri bildirim almaları ve tekrar denemeleri gerekmektedir. Bunun anlamı, belirli becerilere ilişkin alıştırma yapmalarını sağlayan çalışmalar yürütmeleridir.

Tarih senaryosunda (Senaryo D), öğrenciler dersin asıl içeriğini ilk üç haftada çalışıp anladıktan sonra, grup çalışmasıyla bir araştırma yapmak, e-portfolyo biçiminde ve üzerinde anlaşmaya varılmış bir proje raporu oluşturmak, raporlarını diğer öğrenciler ve dersin öğretim elemanıyla paylaşarak görüş, geri bildirim ve değerlendirme almak ve son olarak raporlarını sözlü ve yazılı olarak sunmak zorundaydı. Öğrencilerin, bu becerilerin birçoğunu diğer derslere de taşıyarak, becerileri daha da iyileştirmeleri ve geliştirmeleri beklenmekteydi. Dolayısıyla beceri gelişminde tek bir dersten daha fazlasını hedeflemek gerekeceğinden, ders planlamasının yanı sıra bütünleşik bir program oluşturma çabalarının da önem taşımakta olduğunu söyleyebiliriz.

6.5.5 Entelektüel becerilerin geliştirilmesinde bir araç olarak tartışma

Tartışma, düşünme becerilerinin geliştirilmesinde çok önemli bir araçtır. Ancak, bütün tartışmalar değil. Tema 2’de, akademik bilginin günlük düşünmeden farklı bir düşünme tarzı gerektirdiğini söylemiştim. Akademik bilgi, çoğunlukla soyutlama, ilkeler ve fikirler temelinde öğrencilerin dünyayı farklı bir şekilde görmelerini zorunlu kılmaktadır.

Dolayısıyla ancak öğretmen veya öğretim elemanı tarafından dikkatli ve titiz bir şekilde yönetilen tartışma çalışma alanının gerektirdiği düşünme becerilerinin gelişimine yoğunlaşacaktır. Bunu yapabilmek için öğretmenin veya öğretim elemanının tartışmayı iyi planlaması, yapılandırması, desteklemesi, tartışmayı odaknoktasında tutması ve alandaki uzmanların tartışmanın konusu olan meselelere nasıl yaklaştığını gösterip öğrencilerin tartışmada gösterdikleri çabaları karşılaştırabilmesi gerekmektedir. Tartışmanın öğrenme sürecindeki rolü, Tema 3.4, Tema 4.4 ve Tema 12.10`da daha detaylı olarak tartışılmıştır.

6.5.6 Sonuç

En akademik dersler bile, akademinin değerlerini veya standartlarını bozmadan, dijital çağın içindeki iş ve günlük yaşam etkinliklerimize taşıyabileceğimiz entelektüel ve pratik becerileri geliştirebilmemiz için bize fırsatlar sunar. Benzer şekilde meslek derslerinde bile, problem çözme, iletişim becerileri ve iş birliğine dayalı öğrenme gibi kavramsal veya entelektüel becerileri geliştirme fırsatına ihtiyaç duyarız. Ancak bu, yalnızca içerik aktarımıyla başarılabilecek bir şey değildir. Öğretmenler ve öğretim elemanları:

• öğrencilerinin tam olarak hangi becerilere ihtiyaç duydukları;

• bunun konu alanının tabiatına ne kadar uygun olduğu;

• öğrencilerin entelektüel becerilerini geliştirmelerini sağlayacak etkinlikler, ve

• var olan zaman ve kaynaklar dâhilinde bu becerilere nasıl geri bildirim sağlayıp değerlendirecekleri.

Bu bölümde, beceri gelişiminin neden öğrenme ortamlarının ayrılmaz bir unsuru olması gerektiğini ve bunu nasıl olanaklı kılabileceğimizi kısaca tartışmaya çalıştım.