9.10 Karar verme

Şekil 9.9. SECTIONS Modeli

Son üç bölümü bitirdiyseniz, medya seçerken dikkat edilmesi gereken faktörlerin çokluğu sizi bunaltmış olabilir. Evet karmaşık bir konu, ancak eğer bu bölümün tamamını okuduysanız bilinçli bir seçim yapabilecek durumda olduğunuzu söyleyebilirim. Bakın, açıklayayım.

9.10.1 Tümdengelimsel ve tümevarımsal karar verme

Yıllar önce, ACTIONS modelini ilk geliştirdiğimde, büyük bir uluslararası bilgisayar şirketinde çalışan iyi bir arkadaş tarafından bana yaklaşıldı. Yıllar önce, ACTIONS modelini ilk geliştirdiğimde, büyük uluslararası bir bilişim firmasının temsilcilerinden biri gelip ACTIONS modelini otomatikleştirmek istediğini söylemişti. (Verilerin bilgisayarlara delikli kartlar yoluyla girildiği dönemden bahsediyorum). Birlikte bir kahve içip konuşmuştuk ve bana planını anlatmıştı. Konuşma şöyle devam etmişti:

Pierre. Tony. Geliştirmiş olduğun model beni gerçekten çok heyecanlandırdı. Model alıp dünyadaki tüm okullarda ve üniversitelerde uygulayabiliriz.

Tony. Gerçekten mi? Bunu nasıl yapmayı planlıyorsun?

Pierre. Her bir ölçüt için öğretmenlerin sorması gereken bir dizi soru var. Bu soruların cevapları da büyük olasılıkla, sınırlı… Bu cevapların ne olduğu üzerinde çalışabilir veya geneli temsil edecek bir öğretmen setinden cevapları alabilirsin. Ardından, öğretmenlerin verdiği cevaplara göre her teknolojiye bir puan verirsin. Sonrasında bir öğretmen hangi teknolojiyi kullanacağına dair karar verme aşamasında, oturup soruları cevaplar ve verdiği cevaplara göre bilgisayar en iyi teknoloji seçimini yapar. İşte bu kadar!

Tony. Bunun işe yarayacağını zannetmiyorum, Pierre.

Pierre: Ama niçin?

Tony. Emin değilim, ama içimden bir ses işe yaramayacağını söylüyor.

Pierre. İçinden bir ses? İngilizcem o kadar iyi değil. İçimden bir ses derken ne kastediyorsun?

Tony. Pierre, senin mükemmel bir İngilizcen var. Demek istediğim, verdiğim cevabın tamamen akılcı olmadığı… Bunun niçin işe yaramayacağını düşündüğümü şöyle açıklamaya çalışayım. İlk olarak her sorunun belli bir sayıda cevabı olduğundan emin değilim. Ama olsa bile işe yarayacağını zannetmiyorum.

Pierre. Peki, niçin?

Tony, Çünkü her soruya verilen cevabın nasıl puanlanacağı hakkında bir fikrim yok. Her durumda, sorulara verilen cevaplar arasında bir etkileşim olacaktır. Hangi teknolojinin kullanılabileceğini belirleyecek olan cevapların toplanması değil cevapların nasıl bir araya geldiği… Bilişim açısından baktığımızda o kadar farklı cevap kombinasyonları olacak ki her bir teknolojinin seçimine ilişkin olarak hangi cevap kombinasyonlarının elimizde olacağından emin değilim.

Pierre. Ama bizim bilgisayarlarımız çok büyük ve hızlı. Algoritma kullanarak süreci basitleştirebiliriz.

Tony. Evet, ancak öğretmenlerin medya ve teknoloji seçimini hangi koşullar altında yaptığını da dikkate almak zorundasınız. Öğretmenler, medyayla ilgili kararları her zaman yapıyor; ama farklı koşullar altında… Bilgisayarın başına oturup tüm soruları cevapladıktan sonra bilgisayarın vereceği öneriyi beklemek bana çok pratik gelmiyor.

Pierre. Denemek dahi istemiyor musun? Bahsettiğin sorunları çözmek için çalışabiliriz.

Tony. Pierre, önerin için gerçekten teşekkür ederim ama içimden bir ses bunun işe yaramayacağını söylüyor ve böyle birşey için ne senin ne de kendimin zamanını harcamak istemem.

Pierre. Peki o zaman öğretmenlere ne söyleyeceksin? Nasıl karar verecekler?

Tony. İçlerindeki sesi dinlemelerini söyleyeceğim Pierre, ama ACTIONS modelini kullanarak.

Cümleler tamamen aynı olmasa da bu gerçek bir hikâye… Bugünlerde bunu teknik olarak yapabileceğimiz yapay zekâya sahip olmamız fikrimi değiştirmedi, çünkü Bu senaryoda, tümdengelimsel akıl yürütme (Pierre) ile tümevarımsal akıl yürütme (Tony) arasındaki çatışmayı görüyorsunuz.

9.10.1.1 Tümdengelimli muhakeme

Tümdengelimsel akıl yürütmede, Pierre’in önerdiğini yaparsınız: hangi teknolojinin kullanılacağına ilişkin herhangi bir ön fikir olmadan başlayıp SECTIONS modelinin her kısmının sonunda sorduğum soruların tümünü cevaplar, her soruya verdiğiniz cevaba uygun tüm olası teknolojilerin bir listesini yapar, hangi teknolojinin hangi soru/ölçüt ile en iyi eşleşmeyi yaptığını görür ve her bir ölçüt için verilen ölçeğe göre her bir teknolojiyi ‘puan’landırırsınız. Daha sonra tüm cevapları birbirine eklemenin bir yolunu arar, belki bunun için çok büyük bir matris hazırlar ve sonunda hangi teknolojiyi kullanacağınıza karar vermiş olursunuz.

Ancak en önemli sorun, her öğretmenin ve her öğrenme bağlamının, her karar verilmesi gerektiğinde biraz farklı olmasıdır. Tecrübeli öğretmenler beraberlerinde derin bilgi -yani etkili öğretim yöntemleri hakkında fikirler, öğrenciler hakkında bilgi, karar anında geliştirmeye çalıştıkları içerik ve beceriler ve her şeyden önce yöntemin kullanılacağı bağlam (ev, sınıf vb.) hakkında bilgi- getireceklerdir.

9.10.1.2 Tümevarımsal muhakeme

Benim çözümüm Pierre’den çok farklı. Benimki, karar vermeye tümevarımsal bir yaklaşım sergiliyor. Tümevarımsal akıl yürütmenin ana ölçütü şöyle:

Kanıtlar bir araya gelince gerçek kanıtların toplamının bir hipotezi ne kadar destekleyeceği, doğru hipotezlerin muhtemelen doğru ve yanlış hipotezlerin muhtemelen yanlış olduğuna işaret etmelidir.

Stanford Felsefe Ansiklopedisi

Medya seçimi açısından baktığımızda, sürecin en başındayken aklınızda olası birkaç teknolojiyle işe başlamalısınız (hipotezleriniz – ya da içinizdeki ses). Benim önerdiğim süreç şöyle: hangi teknolojileri kullanmayı düşündüğünüzle ilgili içinizdeki sesi dinleyin, ama alternatiflere de kapıyı kapatmayın ve sonrasında SECTIONS modelinin her bir ölçütüne ilişkin sorulan soruları tek tek cevaplayarak ilerleyin (yani, ilk ‘içgüdüsel hisse’ ilişkin veya aleyhinde kanıt toplamaya başlarsınız.) daha sonra belirli bir ortamın veya teknolojinin kullanımını desteklemek veya reddetmek için daha fazla kanıt oluşturmaya başlarsınız. Süreci tamamladıktan sonra ise hangi medya kombinasyonlarının sizin için en iyisi olduğuna ve bunun nedenine ilişkin ‘olası’ bir görüşe sahip olacaksınız. Bu süreci, her seferinde tekrarlamak zorunda değilsiniz. Birkaç kere yaptıktan sonra, her ‘yeni’ durumda medya veya teknoloji seçiminiz daha çabuk ve daha kolay olacaktır; çünkü beyin önceki bilgilerin tümünü saklıyor ve sizin de elde ettiğiniz yeni bilgileri eski bilgilerinizle birleştirip düzenlemek için kullanabileceğiniz bir çerçeve (SECTIONS modeli) var.

9.10.1.3 Hızlı karar verme

Bu Tema okurken, üzerinde düşünmeniz gereken bir dizi soruyla karşı karşıya kaldınız (bu soruların tümünü kolaylık olsun diye Ek 1`de listeledim). Şu anda, simyacıya altının nasıl yaptığını soran kralla aynı durumdasınız. ‘Aslında çok kolay’ demişti simyacı, ‘filleri düşünmediğiniz sürece gerçekten çok kolay’. Medya ile ilgili üç bölümü okuyup bitirdikten sonra, kafanızın içinin fillerle dolu olduğunu tahmin ediyorum. Fillerin orada olmadıklarını düşünmek veya onlar yokmuş gibi davranmak kolay değil… Beynimiz, bu tür sezgisel veya tümevarımsal kararlar vermek için muhteşem bir araçtır. Püf noktası, tüm bu enformasyonu kafanızın bir yerinde saklı tutmaktır; böylelikle ihtiyacınız olduğunda sakladığınız yerden alıp kullanabilirsiniz. Beynimiz bunu çok hızlı bir şekilde yapabilir. Alacağınız kararlar her zaman mükemmel olmayacak belki; ancak tüm bu konular üzerinde hiç kafa yormamış olsaydınız alacağınız kararlardan çok daha iyi olacaklar ve hayatın içinde mükemmel ama geç olmaktansa biraz ham olsa da hazır olmak çok daha iyi sonuç verir.

9.10.2 Medya seçimini ders geliştirme çerçevesi içinde düşünebilmek

Medya seçimi, dış dünyadan ayrı düşünülmemelidir. Öğretimi tasarlarken, dikkate almamız gereken çok sayıda faktör vardır. Eğitim ve öğretimde teknoloji kullanımına ilişkin her kararın içinde öğrenme sürecine dair varsayımlar bulunmalıdır. Hatırlarsanız bu kitabın başlarında, farklı epistemolojik yaklaşımların ve farklı öğrenme kuramlarının öğretimin tasarımını nasıl etkilediğinden bahsetmiştik. Bu etki de, bir öğretmenin uygun medyayı seçip seçmediğinde belirleyici olacaktır. Medya seçimi, ders tasarım sürecinin bir parçasıdır. Ders tasarımının daha geniş çerçevesi içerisine oturmalıdır.

Aşağıdaki Şekil 9.10.2’de Hibbitts ve Travin’in ATGUD modelinde yaptığı değişiklikler (bk. Bölüm 4.3 ), ders tasarımının çeşitli aşamalarını içeren aşağıdaki öğrenme ve teknoloji geliştirme modelini sunar:

Aşağıdaki Şekil 9.10.2’de Hibbitts ve Travin’in ATGUD modelinde yaptığı değişiklikler (bk. Bölüm 4.3 ), ders tasarımının çeşitli aşamalarını içeren aşağıdaki öğrenme ve teknoloji geliştirme modelini sunar:

Şekil 9.10.2.Hibbitts ve Travin’in Öğrenme ve Teknoloji Geliştirme Modeli

SECTIONS modeli, bu ders geliştirme süreci içinde uygun teknolojinin değerlendirilmesinde kullanılabilecek bir stratejidir. İster ADDIE modelini ister çevik tasarım yaklaşımını kullanın, medya seçiminiz ders tasarımına ilişkin diğer faktörlerden etkilenecektir. Bunların tümü konu alan bilginiz, konu alanının gereksinimleri, sizin öğrenme ve öğretmeye ilişkin inanç ve değerleriniz ve tabii ki duygularınızla birleşecektir.

Bunların tümü, yukarıda önerdiğim tümevarımsal yaklaşımı desteklemektedir. Beyninizin sahip olduğu gücü küçümsemeyin. Beyniniz, bu tür bir karar verme sürecinde bilgisayardan daha iyi sonuç verecektir. Ancak, elbette ki gereken bilgilere sahip olmak çok önemlidir. Dolayısıyla bu bölümün bir kısmını veya bundan önceki iki bölümü okumadıysanız, tekrar geri dönüp bakmak isteyebilirsiniz!