2.8 Özet
Şekil 2.8.1 Yeşil kutular 3 ve 4. temalarda öğretme yöntemlerini (alt satırda) ele alana kadar açık bırakılmıştır
Şekil 2.8.1 Yeşil kutular 3 ve 4. temalarda öğretme yöntemlerini (alt satırda) ele alana kadar açık bırakılmıştır
Bu bölümde öğrenme ve öğretmeyi etkileyen epistemolojik yaklaşımlardan yalnızca birkaçını seçtim. Daha da fazla seçebilirdim. Teknolojiler, inanca dayalı bir başka epistemolojik yaklaşımı yansıtırlar. Skolastik düşüncenin ögelerine, Oxford ve Cambridge gibi elit üniversitelerde ve bu üniversitelerin öğretim sistemlerinde hâla rastlanmaktadır.
Günümüzde öğretmeyi etkileyen farklı epistemolojiler olduğu görülmektedir. Dahası, öğrencileri hayrete düşüren ve kafalarını karıştıran bir durum olsa da öğretmenlerin farklı epistemolojik duruşları vardır; hem de yalnızca farklı konu alanları arasında değil aynı konu alanı içinde bile. Örneğin psikoloji ve ekonomi gibi konu alanları, öğretim programının farklı yerlerinde farklı epistemolojik temellere dayanabilir. İstatistikte geçerlik, Freud’çu analizde veya yatırımcı davranışlarını etkileyen davranışsal faktörlerde olduğundan daha farklıdır.
Epistemolojik duruş öğrencilerle nadiren tartışılan bir şeydir, aynı konu alanı içinde bile tutarlı değildir ve birbirinden ayrışık değildir. Örneğin bir öğretmen yeni öğrencilerle daha nesnelci bir yaklaşım kullanmayı tercih edip, öğrenciler bir konuya ilişkin temel olguları ve kavramları nesnelci bir yaklaşımla öğrendikten sonra daha yapılandırmacı bir yaklaşımla devam edebilir. Hatta aynı ders içinde bile epistemolojik duruşunu değiştirebilir, ki öğrencilerin kafası bu durumda biraz karışacaktır.
Bu noktada, herhangi bir epistemolojik yaklaşımın tarafında olduğumu söyleyemem (ama genellikle daha yapılandırmacı bir felsefeyi yeğlerim). Yukarıda bahsettiğimiz epistemolojik duruşlar arasında herhangi biri savunulabilir veya eleştirilebilir. Ancak bunu yaparken bilginin ve öğretme eyleminin saf ve nesnel birer kavram olmadığını, bilginin doğasına ilişkin farklı değerler ve inançlardan büyük ölçüde etkilendiğini akılda tutmak gerekir.
Bugün akademik bilginin gereğinden fazla ağdalı olduğu, anlama katkısı olmadığı ve yerini ağsal öğrenmeye veya daha uygulamalı öğrenmeye bırakmakta olduğuna dair tartışmalar devam etmektedir. Benim bu bağlamda savunduğum şey, akademik bilginin sürdürülmesi ve daha da geliştirilmesi için güçlü gerekçelere sahip olduğumuz ancak elbette ki öğrenmenin içeriğinin yanı sıra beceri gelişimine de yoğunlaşmamız gerektiğidir.
Farklı öğrenme kuramları, bilginin doğasına karşı farklı duruşlarla yansır. Bağlantıcılık haricinde, bu temada özetlenen öğrenme kuramlarının her birini destekleyecek bir deneysel kanıt bulunmaktadır. Bu kuramlar insanın öğrenme eylemine ilişkin farklı yol ve yöntemler önerse de öğretmenlere veya eğitmenlere nasıl öğreteceklerini kendiliğinden söylemezler. Aslına bakılırsa, davranışçı, bilişselci ve yapılandırmacı kuramların tümü eğitim dışında deneysel psikoloji, sinir bilim ve psikoterapi laboratuvarlarında geliştirilmiştir. Eğitimciler bu kuramları eğitimsel bir deneyim içinde uygulamak suretiyle, kuramdan uygulamaya nasıl geçeceklerini çözmek zorunda kalmışlardır. Diğer bir deyişle, bu öğrenme kuramları üzerinde yapılandırılan öğretim yöntemlerini geliştirmek zorunda kalmışlardır.
Bir sonraki bölümde, geliştirilen bir dizi öğretim yönteminden, bu yöntemlerin epistemolojik dayanaklarından ve dijital çağda öğretme üzerine etkilerinden bahsedilecektir.
Kaynakça
Entwistle, N. (2010) ‘Taking Stock: An Overview of Research Findings’ in Christensen Hughes, J. and Mighty, J. (eds.) Taking Stock: Research on Teaching and Learning in Higher Education Montreal and Kingston: McGill-Queen’s University Press
Bilgi Kuramları, öğrenme teorileri ve öğretim yöntemleri arasındaki ilişki hakkında daha fazla bilgi için bkz:
Bates, T. (2015) Thinking about theory and practice, Open Learning and Distance Education Resources, July 29
Etkinlik 2.8 Hangi öğrenme kuramını nasıl seçeriz?
Entwistle’a (2010) göre:
‘bir kanıtı ne kadar dikkate almamız gerektiğini veya bir kuramın pedagoji açısından ne kadar değerli olacağını düşünürken sormamız gereken birtakım önemli sorular vardır. Örneğin:
- Kuram, eğitimsel bir bağlamda toplanan verilerden veya gözlemlerden mi çıkarılmıştır?
- Kuram öğretmenlerin güçlük çekmeden anlayabileceği bir dilde mi sunulmuştur?
- Öğrenmeyi etkileyeceği düşünülen faktörler/açılar (öğretmenler tarafından) rahatlıkla değiştirilebilir mi?
- Kuramın öğrenme ve öğretme üzerinde doğrudan etkisi var mıdır (kendi bağlamınız içinde)?
- Öneriler ne kadar gerçekçi ve uygulanabilirdir?
- Kuram öğretme ile ilgili yeni fikirleri kıvılcımlandıracak mı?
Bir pedagoji kuramının sadece insanların nasıl öğrendiğini açıklaması yeterli değildir; ayrıca kuramın, öğrenmenin nitelik ve etkinliğinin nasıl artırılacağı üzerinde de açık ve net etkileri olması gerekir.’
Entwistle’ın kriterlerini ve kendi öğretim bilgi ve deneyiminizi kullanarak aşağıdaki soruları cevaplayın.
- En çok hangi öğrenme kuramını seviyorsunuz? Neden? Öğretmenlik yaptığınız alanı da belirtiniz.
- Tercih ettiğiniz öğretme şekli, bu kuramsal yaklaşımların herhangi biriyle eşleşiyor mu? Öğretirken yaptığınız ve bu kuramla uyumlu olan birkaç etkinlikten bahsediniz. Aklınıza bu kuramsal çerçeve içinde kullanabileceğiniz başka etkinlikler geliyor mu?
- Öğretirken farklı kuramları birleştirdiğiniz oluyor mu? Bazen davranışçı, bazen bilişsel gibi? Eğer birleştiriyorsanız, hangi durumlarda bir yaklaşımı diğerine tercih ediyorsunuz?
- Bu kuramlar, öğretmenlik uygulaması açısından ne kadar faydalıdır? Size göre anlaşılmaz akademik bir dille yazılmış kavramlar ya da işe yaramaz teoriler midir ya da zaten bilinen ve kabul edilen uygulamaların ‘etiketlenmesi’ midir yoksa nasıl öğretmeniz gerektiğine yönelik yol gösterici ilkeler midir?
- Sosyal medya gibi yeni dijital teknolojilerin bu kuramları nasıl etkilediğini düşünüyorsunuz? Yeni teknolojiler bu kuramları `işe yaramaz’ hâle mi getiriyor? Size göre bağlantıcılık kuramı diğer kuramların yerine mi geçecek yoksa öğretme ve öğrenmeye yeni bir bakış mı ortaya koyacak?
Geri bildirim gelecek.
Önemli Noktalar
1. Öğretmek, oldukça karmaşık bir iştir. İçinde bulunulan duruma, konu alanına ve öğrencilere göre çeşitlendirilmesi ve uyarlanması gerekir. Büyük genellemeler yapmak uygun değildir. Yine de en iyi uygulamalara, kuram ve araştırmalara dayalı olarak birtakım rehber ilkeler verilebilir. Bu rehber ilkeler daha sonra yerel koşullara göre uyarlanır veya değiştirilir.
2. Öğretme yaklaşımımızı, alandaki diğer uzmanlar tarafından da paylaşılan temel inanç ve değerler belirler. Belli bir konu alanında ‘uzman’ olmanın en gerekli bileşenleri olarak görülse de genellikle örtük olan bu inanç ve değerlerimizi öğrencilerimizle paylaşmayız.
3. Akademik bilginin diğer bilgi türlerinden farklı olduğu ve özellikle günümüzün dijital çağında daha geçerli olduğu iddia edilmektedir.
4. Bununla birlikte günümüz toplumunda önemli olan tek bilgi türü akademik bilgi değildir. Biz öğretmenlerin, diğer bilgi türlerinden ve bu bilgi türlerinin öğrencilerimiz için potansiyel değerinin ve öneminin farkında olmamız ve öğrencilerimizin dijital çağda ihtiyaç duyacağı içerik ve becerileri onlara sağlıyor olmamız gerekir.
