11.5 Ders ve program tasarımında ‘açık’lık: bir paradigma kayması mı?

11.4.1 Açık ve ücretsiz bir plaj, Pie de la Cuesta, Meksika
Görsel: © Tony Bates, 2015 CC BY-NC

Son yıllarda medyanın bütün ilgisi KAÇD’ler gelişen teknolojiler ve yapay zekâ üzerinde olsa da açık eğitim kaynakları, açık ders kitapları, açık araştırma ve açık verinin KAÇD’lerden çok daha önemli ve devrim niteliğinde olacağına inanıyorum. İşte bu düşüncemin arkasındaki nedenler…

11.5.1 Hemen hemen bütün içerik ücretsiz ve açık olacak

Gelecekte akademik içeriğin büyük bir kısmı, internet üzerinden ücretsiz olarak erişebilir olacaktır; herkes tarafından… Bu durum, gücün öğretmenlerden öğrencilere geçmesi anlamına da gelebilir. Öğrenciler, içeriğin birincil kaynağı olarak artık yalnızca ‘canlı’ öğretmenlerine bağımlı olmayacaktır. Bazı öğrenciler daha şimdiden okuldaki bazı derslere girmemeyi tercih etmeye başladılar; çünkü OpenCourseWare, KAÇD’ler veya Khan Akademi aynı konuyu çok daha etkili ve açıklayıcı bir şekilde öğretebiliyor. Eğer öğrenciler dünyanın en iyi üniversitelerindeki en iyi ders anlatımlarına veya öğrenme materyallerine dünyanın herhangi bir yerinden ücretsiz olarak erişebilecekse, neden aynı içeriği orta düzeydeki bir üniversitede görev yapan orta düzeydeki bir öğretim görevlisinden almaya uğraşsın ki? Bu öğretim görevlisinin öğrencilerine sağladığı katma değer nedir?

Bu soruya verilecek çok iyi cevaplar var tabii ki.. Öğrencilerin başka hiçbir yerden elde edemeyecekleri katma değer, içeriğin öğretmen veya öğretim elemanı tarafından nasıl şekillendirildiği ve nasıl sunulduğudur; ve bunun çok dikkatli bir şekilde ele alınması gerekir. Araştırmacı profesörler için bu eşsiz değer kendilerinin en son, henüz yayınlanmamış araştırma çalışmalarını öğrencilerin erişimine açmak olabilirken, bazı öğretim elemanları belirli bir konudaki kendilerine özgü perspektifi öğrencileriyle paylaşabilir veya bütünleşik ve çok disiplinli bir yaklaşım sağlamak amacıyla birden fazla konuyu bir araya getirerek öğrencilerine aktarabilir. Çoğu öğrencinin kabul edemeyeceği şeylerden biri de, internetten daha niteliklisine ulaşılabilecek ‘standart’ bir içeriğin yeniden paketlenerek kendilerine sunulmasıdır.

Dahası, bilgi yönetimi dijital çağın gerektirdiği kilit becerilerden biri olarak nitelendiriliyorsa, öğrencilere herşeyi öğretmenlerden beklemek yerine içeriği nasıl bulacaklarını, analiz edeceklerini, değerlendireceklerini ve kullanacaklarını öğretmeli ve onlara bu konuda destek olmalıyız. İçeriğin büyük çoğunluğu bir yerlerde erişilebilir olduğunda, öğrencilerin okullarında ihtiyaç duyacağı şey içeriğin aktarılması değil öğrenme süreçlerinde kendilerine destek olunması olacaktır. Bunun anlamı onları doğru bilgi kaynaklarına yönlendirmek, bazı kavramlarla ilgili sorun yaşadıklarında onlara yardım etmek ve edindikleri bilgiyi uygulayabilecekleri ve becerilerini geliştirip çalıştırabilecekleri fırsatlar sağlamaktır. Bunun anlamı, ihtiyaç duyduklarında onlara zamanında ve doğru geri bildirim verebilmektir. Hepsinden önemlisi, bunun anlamı, onlara çalışabilecekleri zengin bir öğrenme ortamı sağlamaktır (bk.Bölüm 6). Bunan anlamı bilgi aktarımı, içerik seçimi yapılandırmadan ziyade bilgi yönetimi ve öğrenciyi desteklemektir.

Böylece, üniversite veya yüksekokullardaki çoğu öğrenci için (en gelişmiş araştırma üniversiteleri hariç) üniversiteden aldıkları öğrenme desteğinin kalitesi, herhangi bir yerden erişebilecekleri içeriğin aktarım kalitesinden çok daha önemli olacaktır. Bu durum, kendilerini birincil olarak içerik uzmanı olarak gören öğretmenler veya öğretim elemanları için zorlu bir mücadele alanı olacaktır.

11.5.2 Modülerleştirme

Şekil 11.5.2 Dört yüzlü piramit, Sol LeWitt, 1999
Görsel: Cliff, Flickr, (C) CC Attribution 2.0

İster küçük öğrenme nesneleri ister kısa öğretim ‘modülleri’ biçiminde olsun, süreleri beş dakikayla bir saat arasında değişen ve giderek çeşitlenen açık eğitim kaynaklarının oluşturulması, açık eğitim kaynaklarının kilit ilkelerinin ikisini ön plana çıkarmaktadır: yeniden kullanım ve yeniden düzenleme. Bir başka ifadeyle, açık ve erişilebilir dijital formatta olan aynı içerik farklı uygulamalarda kullanılabilir ve/veya tek bir öğretim modülü, dersi veya programı oluşturmak için başka açık eğitim kaynaklarıyla birleştirilebilir (Bkz. Senaryo H).

2015’den 2018’e kadar Ontario hükûmeti, çevrim içi ders geliştirme fonu aracılığıyla kurumları AEK geliştirmeye teşvik etmiştir. Sonuç olarak birçok üniversite, farklı bölümlerde görev yapıp aynı konu alanında derse giren (örneğin istatistik) öğretim üyelerini bir araya getirip bölümlerin paylaşabileceği ‘ortak’ açık eğitim kaynakları geliştirmelerini sağlamıştır. Bundan sonra atılacak en makul adım, Ontario yükseköğretim sisteminde istatistik alanında çalışan öğretim üyelerinin bir araya gelip istatistik öğretim programının önemli kısımlarını kapsayacak AEK modüllerinden oluşan bütünleşik bir içerik oluşturması olacaktır. Bu tür çalışmaları ortaklaşa yapmanın birçok faydası vardır:

• kaynakları bir araya getirmek suretiyle kalitenin yükselmesi (bir yerine iki konu alanı uzmanı, öğretim tasarımcıları, web uzmanları, vb.)
• bir kişi veya bir kurumun üretebileceğinden fazla AEK;
• konu tutarlılığı ve tekrar riskinin olmaması;
• açık eğitim kaynaklarının tasarımı ve seçimine birden fazla kurumun katılması sayesinde, öğretim üyelerinin kendilerinin de aktif olarak yer aldığı süreç sonunda ortaya çıkan kaynakları kullanma olasılığının daha yüksek olması.

AEK’nin çeşitliliği ve kalitesi arttıkça öğretmenler (ve öğrenciler) bu ‘blok yapı’ları kullanarak açık eğitim kaynaklarından oluşan bir öğretim programı inşa edebileceklerdir. Buradaki amaç, öğretmenin materyal geliştirmeye harcayacağı zamanı azaltarak öğrencilerin öğrenme deneyimlerini desteklemeye daha fazla zaman ayırmasını sağlamaktır. Orijinal materyal oluşturduklarında, diğer eğitmenlerle paylaşılabilir.

11.5.3 Hizmetlerin ayrıştırılması

Açık eğitim ve dijitalleştirme, kurumların bugüne kadar tek bir paket hâlinde sunduğu hizmetlerin, eğitim piyasasına ve öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına bağlı olarak ayrıştırılıp ayrı ayrı sunulmasına yol açmaktadır. Bu farklı hizmetler aşağıdaki gibi olabilir:

• akademik rehberlik (öğrenme ihtiyaçlarının değerlendirilmesi; başvuru danışmanlığı)
• eğitim hedefleri / çıktıları / yeterliliklerinin seçimi
• AEK veya KAÇD biçiminde ‘açık’ dijital içeriğe erişim
• öğrenci desteği de dâhil olmak üzere
  • konu rehberliği (öğretim programları oluşturma)
  • i̇stek üzerine izleme (örneğin, öğrencilerin “takıldığı” zaman)
  • farklı öğrenme etkinlikleri (testler, projeler vb.)
  • öğrenme etkinlikleri hakkında geri bildirim
  • değerlendirme hazırlığı
• talep üzerine değerlendirme

Böylece öğrenciler, ihtiyaçlarına en iyi cevap veren modülleri veya hizmetleri seçecek ve kullanacaklardır. Bu örüntü, özellikle de yaşamboyu öğrenenler için geçerlidir. Günümüzde bu sürecin ilk ışıklarını görmek mümkün olsa da asıl belirgin değişiklikler yakın gelecekte su yüzüne çıkacaktır.

Şekil 11.5.3 Ayrışma
Görsel: © Aaron “tango” Tan, Flickr, CC Atıf 2.0

11.5.3.1 Kabul ve program danışmanlığı

Bu hâlihazırda New York Eyalet Üniversitesi’nin bir parçası olan Empire State Üniversitesi tarafından kayıt öncesi danışmanları vasıtasıyla sunulmakta olan bir hizmettir. Üniversiteye veya profesyonel hayata geri dönmek isteyen yetişkin öğrencilere daha önce edindikleri bilgi ve deneyimlere uygun olarak üniversitede hangi dersleri alabilecekleri ile ilgili danışmanlık ve mentörlük yapılmaktadır. İşin esası şudur: Öğrenciler, belli sınırlamalar dâhilinde, kendi lisans eğitimlerini tasarlayabilmektedir. Gelecekte bazı kurumların sistem düzeyinde bu tür bir hizmette uzmanlaşması olasıdır.

11.5.3.2 Öğretim programları oluşturma

Öğrencilere, ihtiyaçlarına uygun olarak oluşturulabilecek uygun bir öğretim programı önerilebilir. Örneğin, Dalhousie Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Fakültesi Daedalust> adlı bir araç geliştirmiştir. Bu araç temel olarak ders sıralaması da dâhil olmak üzere belirli öğrenme sonuçları ile kurs içeriği arasındaki ilişkililiği gösteren bir harita oluşturulmasına olanak sağlar (daha fazla bilgi için bkz. Contactk North’un Yenilik Paketi/>).

Bir diploma programının veya diğer bir yeterliliğin veya öğretim programlarının böyle bir haritası oluşturulduktan sonra öğrenciler kendi seçtikleri derslere gidebilir veya bir öğretim programı aracılığıyla yönelip ilerleyebilir ve belki de bir diploma için nelerin gerekli olduğunu müzakere edebilir. Bu yüz yüze eğitim kadar AÖK tabanlı olarak da kolayca yapılabilir.

Şekil 11.5.4 Daedalus. Bu, BBil 2110 (aşağıda) için ön koşul kursları ile BBil 2110’in hazırlık (yukarıda) olduğu kurslar arasındaki ilişkiyi gösterir. Listelenen derslerin her birine tıklayarak, öğrenciler hem eğitimden önce ihtiyaç duydukları öğrenme çıktılarını hem de her dersi okuduktan sonra ne yapmaları gerektiğini görebilirler.

11.5.3.3 Öğrenci desteği

Öğrenciler, internet üzerinden örneğin bir KAÇD aracılığıyla ne çalışmak istediklerine zaten karar vermiş olabilirler. Bu öğrencilerin istediği tek şey, çalışmalarında onlara yardımcı olacak destektir: ödevleri nasıl yazarlar, bilgiye nasıl ulaşırlar, yaptıkları çalışmalara geri bildirim alabilirler mi gibi… Asıl amaçları devam ettikleri derslerin sonunda bir kredi, diploma veya herhangi başka bir sertifikasyon almak değildir; ancak isterlerse, bu amaçlı bir değerlendirme için ücret ödemeyi tercih edebilirler. Günümüzde, öğrenciler bu hizmet için özel eğiticilere ücret ödemektedir. Bununla birlikte uygun bir iş modeli etrafında yapılandırıldığı sürece kurumların da bu tür bir hizmet sağlaması olasıdır.

11.5.3.4 Değerlendirme

Öğrenciler, daha önce edindikleri çalışmalara dayalı olarak ders kredisi veya diploma ya da sertifikasyon için sınava girmek isteyebilirler. Alternatif olarak bir öğrenci bilgi ve becerilerini sergilemek için bir çalışma portföyü sunmak isteyebilir. Kurumdan tek talepleri, kendilerini değerlendirmeleridir. Western Governors’ Üniversitesi veya Thompson Rivers Üniversitesi’nin Açık Öğrenme birimi gibi bazı kurumlar, hâlihazırda bu hizmeti vermektedir. Ön öğrenmelerin değerlendirilmesi gibi çalışmalarla, birçok üniversite veya kolejin gelecekte bu tür hizmetler verebilecek olması oldukça makul görünmektedir.

11.5.3.5 ‘Birleştirilmiş’ yeterlilikler

Öğrenciler, farklı kurumlardan ders kredisi, rozet veya sertifika almış olabilirler. Kurum bu yeterlilik ve deneyimleri değerlendirerek, öğrencinin gerekli olan diğer çalışmalarını tamamlamasına destek sağlar ve sonrasında hak edilen yeterliliği verir. Ön öğrenmelerin değerlendirilmesi hususu bu doğrultuda atılan bir adımdır, ancak tek başına yeterli değildir.

11.5.3.6 Tamamen çevrim içi ders ve programlar için iskonto

Kampüse gelmek istemeyen veya farklı sebeplerle gelemeyen öğrenciler için tamamen çevrim içi ders ve programların maliyeti, kampüste yüz yüze yapılan derslere göre daha düşük olacaktır.

11.5.3.7 İçeriğe açık erişim

Bazı durumlarda, öğrenen herhangi bir yeterlilik kazanmak amacında değildir; yalnızca içeriğe erişmek ister. Bunun en iyi örneklerinden biri KAÇD’lerdir; ancak OpenLearn ve açık ders kitapları da benzer işleve sahiptir.

11.5.3.8 Kampüs deneyimi

Üniversiteye kayıtlı, tam zamanlı öğrencilerin almakta olduğu ‘geleneksel’ bütünleşik pakettir. Maliyete bütün hizmetler dâhil olduğundan yukarıda bahsettiğimiz `ayrıştırılmış’ hizmetlerden çok daha pahalıdır.

11.5.3.9 Finansman modelleri

Bu hizmetlerin hiçbirini belirli bir finansman modeliyle eşleştirmediğimi farketmiş olmalısınız. Bunu özellikle yaptım çünkü bu hizmetlerin herhangi biri:

• özelleştirme yoluyla karşılanıyor olabilir (her hizmet ayrı ayrı fiyatlandırılır ve kullanıcı yalnızca kullandığı hizmetin bedelini öder);
• belgeli kayıt sistemi yoluyla karşılanıyor olabilir (18 yaşına gelen herkes devletten yükseköğretim için kavramsal miktarda bir maddi destek hak eder ve kendisine tahsis edilen fon miktarı tükenene kadar hizmetlerin bedelini bu fondan karşılar);
• hizmetlerin bir kısmı veya tamamı, kamu kaynaklarından finanse edilen açık eğitim sisteminin bir parçası olarak ücretsiz sağlanır
• yukarıdakilerin bir karışımı.

Finansman modeli ne olursa olsun, kurumların farklı hizmetlerin fiyatlandırmasını doğru şekilde yapması gerekir.

11.5.3.10 Ayrışmaya karşı argüman

Hizmetlerin ayrıştırılmasına karşı güçlü argümanlar da vardır. Gallagher ( 2019 ) geleceğin başarılı kolejlerinin ve üniversitelerinin entegre edileceğini savunur: öğrencilerin bölümlerinin toplamından daha fazla bir yaşam boyu öğrenme deneyimi elde etmelerine yardımcı olmak için tutarlı ve uyumlu bir şekilde tasarlanmıştır.

Ancak, bu ya / ya da bir soru değildir ve bir dereceye kadar öğrenme döngülerinin farklı noktalarındaki öğrencilerin ihtiyaçları tarafından yönlendirilmelidir. Liseden gelen genç öğrencilerin çoğu muhtemelen bütünleşmiş bir üniversite deneyimine ihtiyaç duyacaktır. Bununla birlikte çalışan yetişkinler veya mezun olan öğrenciler paketin tamamını istemeyebilir, ihtiyaç duyabilir veya karşılayabilir. Ayrışma, yaşam boyu öğrenme için gerekli esnekliği sağlayacaktır.

11.5.3.11 Hizmetlerde daha fazla esneklik ihtiyacı

Öğrencilerin profili ve bağlantılı olarak da ihtiyaçları giderek daha da çeşitlenmektedir: Tam zamanlı eğitim isteyen lise öğrencileri, araştırma yapmak isteyen lisansüstü öğrencileri ya da çoğu daha önceden devlet tarafından finanse edilen bir yükseköğretim sisteminden geçmiş olan ve kişisel veya mesleki sebeplerle öğrenmeye devam etmek isteyen yaşam boyu öğrenen yetişkinler… Bu çeşitlilik, dijital çağın eğitim fırsatlarının sağlanmasında daha esnek bir yaklaşım izlenmesini gerektirmektedir. Hizmetlerin birbirinden ayrıştırılması ve yeni finansman modelleri açık erişimin yaygınlaşmasıyla birleşince, bu esneklik bir nebze olsun sağlanabilmektedir. Bu konuyla ilgili alternatif bir görüş için bkz. Carey, 2015; Large, 2015.

11.5.4 Sonuçlar

Yapılan tüm tantanaya rağmen KAÇD’ler eğitime yeterli erişimi olmamış öğrencilere istediklerini vermek konusunda açmaza girmiştir: üst düzey yeterlilikler. Eğitimin önündeki temel engel, ucuz içerik eksikliği değildir, Asıl engel referans alınacak progrmalara erişimin eksikliğidir; Çünkü ya bu tür programlar çok pahalıdır, ya yeterince nitelikli öğretim elemanı yoktur, ya da her ikisi de.. Bir içeriği ücretsiz hâle getirmek zaman kaybı değildir( hele de tekrar kullanıma uygun olarak düzgün bir şekilde tasarlanmışsa). Ancak böyle bir içeriği bir öğrenme çerçevesi içerisine düzgün bir şekilde entegre etmek için ciddi zaman ve çaba harcanması gerekir.

Açık eğitim kaynakları çevrim içi eğitimde önemli rol oynamaktadır; ancak öğrenmeyi desteklemek için gerekli olan öğrenci-öğretmen ve öğrenci-öğrenci etkileşimi gibi kritik etkinlikleri de içeren daha geniş bir bağlam içinde ve paylaşmayı teşvik eden ve destekleyen bir ortam sağlayacak eşit ortaklardan oluşan konsorsiyumlar veya benzer çerçeveler içinde doğru biçimde tasarlanması ve geliştirilmesi gerekmektedir. Diğer bir deyişle, açık eğitim kaynaklarının faydalı olabilmesi için çok ciddi bir çalışma disiplini, bilgi ve beceri gereklidir. Bu kaynakları her derde deva bir ilaç gibi sunmak faydadan çok zarar getirir.

Açık ve esnek öğrenme ile uzaktan eğitim ve çevrim içi öğrenme farklı anlamlara gelse de, hepsinin sahip olduğu ortak birşey vardır. Geleneksel, kampüs tabanlı öğretim programlarına erişimi olmayan kişilere nitelikli eğitim ve öğretim olanağı sağlamak için alternatif yöntemler sunma çabası…

Son olarak eğitsel materyallerin ücretsiz olarak paylaşılmasının önünde aşılamaz yasal veya teknik engeller bulunmamaktadır. AEK’nin başarılı kullanımı için hem eser sahiplerinin hem de kullanıcıların (yani materyali eğitim öğretim ortamında kullanacak öğretmen ve öğrencilerin) zihniyeti önemlidir. Dolayısıyla asıl mücadele kültürel değişimle ilgilidir.

Önünde sonunda nüfusun büyük bir çoğunluğu için yükseköğretime erişim için en iyi fırsat, kamu kaynaklarından finanse edilen bir yükseköğretim sisteminin varlığıdır. Bunu söylemişken belirtmem gerekir ki bu sistem içinde geliştirme ve iyileştirme yapılması gereken çok alan vardır. Açık eğitimin ve açık eğitim araçları, işte bu ihtiyaç duyulan iyileştirmelerin bazılarını yerine getirebilmek için umut verici bir alternatif olarak karşımıza çıkmaktadır.

11.5.5 Gelecek sizin

Açık içeriğin ve kaynakların nasıl öğrettiğimizi ve öğrencilerimizin gelecekte nasıl öğreneceğini kökünden değiştireceğine dair benim görüş ve yorumlarım bunlar… Bu bölümün başında yazdığım senaryoda, açık içeriğin tek bir programda nasıl bir fark yaratabileceğini göstermeye çalışmıştım.

Daha da önemlisi, elimizde geleceğe dair tek bir senaryo değil birden fazla senaryo var. Gelecek, çoğu öğretmenlerin ve eğitmenlerin kontrolü dışında olan birçok faktör tarafından belirlenecektir. Ancak öğretmenler olarak sahip olduğumuz en güçlü silah, kendi hayal gücümüz ve vizyonumuzdur. Açık içerik ve açık öğrenme, eğitim yoluyla oluşturulmuş bir eşitlik felsefesini ve fırsatını yansıtmaktadır. Öğretmenler olarak öğrencilerimizle birlikte bu felsefeyi uygulamak için yapabileceğimiz birçok şey, verebileceğimiz sayısız karar vardır. Teknolojinin bugün bize sağladığı şey, işte bu kararları alırken bize sunduğu seçeneklerdir. Dolayısıyla eğitim fırsatlarına erişimi artırmayı amaçlayan çok daha fazla sayıda senaryo için bol bol yer vardır.

Kaynakça ve ek okumalar

Carey, K. (2015) The End of College New York: Riverhead Books

Large, L. (2015) Rebundling College Inside Higher Ed, April 7

Gallagher, C. (2019) Integrative Learning for a Divided World Baltimore ML: John Hopkins Press