4.3 ATGUD Modeli

Şekil 4.3.1 ATGUD modeli.
© Esnek Öğrenme Avustralya, 2014

Uluslararası yazında ADDIE olarak bilinen ATGUD modeliyle ilgili sayısız kitap yazılmıştır (örneğin bk. Morrison, 2010; Dick & Carey, 2004). Burada çok kısa bir giriş yapacağım.

4.3.1 ATGUD nedir?

ATGUD’nin açılımı, modelin içerdiği öğretim tasarımı aşamalarına işaret eder:

Analiz

• dersi tasarlarken dikkate alınması gereken tüm değişkenlerin (öğrenen özellikleri, öğrenenlerin ön bilgileri, var olan kaynaklar, vb.) belirlenme aşamasıdır. Bu aşama, Ek 1’de ifade edilen öğrenme ortamının tanımlanması aşamasına benzerdir;

Tasarım

• dersin öğrenme hedeflerinin, materyallerin nasıl tasarlanacağı ve geliştirileceğinin belirlendiği (hangi içeriğin anlatılacağı, hangi düzende anlatılacağının öykü panosunda gösterildiği ve metin, video ve ses materyallerinin hangi sırayla kullanılacağı gibi) ve hangi teknolojinin (ÖYS, video veya sosyal medya gibi) kullanılacağına karar verilen aşamadır.

Geliştirme

• içeriğin oluşturulması aşamasıdır. İçeriğin geliştirilmesinde kurum içi insan kaynaklarının mı kullanılacağı yoksa hizmet mi satın alınacağına karar verilir, üçüncü kişilerin hazırladığı materyaller için telif hakları düzenlemeleri yapılır, içerik web sitesine veya ÖYS’ye yüklenir;

Uygulama

• dersin uygulama aşamasıdır, öğrenci destek personelinin bilgilendirilmesi ve öğrenci değerlendirmesi etkinlikleri de bu aşamaya dâhildir;

Değerlendirme

• geri bildirim ve veriler, geliştirilmesi gereken alanları belirlemek için toplanır ve bu bilgiler, eğitimin bir sonraki tekrarının tasarımı, geliştirilmesi ve uygulanması hakkında bilgi verir.

4.3.2 ATGUD nerede kullanılır?

ATGUD, teknoloji temelli öğretim için birçok profesyonel öğretim tasarımcısı tarafından kullanılan bir tasarım modelidir. İster basılı materyale dayalı ister çevrim içi olsun, ATGUD, profesyonel olarak geliştirilmiş nitelikli uzaktan eğitim programları için neredeyse bir standart hâlini almıştır. Şirket eğitimlerinde de ağırlıklı olarak kullanılan modelin, farklı varyasyonları bulunmaktadır. Bu çeşitler arasından benim favorim, planlama (ve/veya hazırlık) aşamasının başa eklendiği PATGUD’dir. Yinelemeli bir şekilde uygulanan modelde, değerlendirme yeniden analize yönlendirir ve hem tasarımda hem geliştirmede değişikliklere yol açabilir. ATGUD modelinin yaygın olarak kullanılmasının nedenlerinden biri de geniş ölçekli ve karmaşık öğretim tasarımlarında oldukça değerli olmasıdır. Kökleri II. Dünya Savaşı’na dayanan ATGUD, güç bir harekat olan Normandiya çıkartmasını yönetmek üzere geliştirilen sistem tasarımından türemiştir.

Pek çok açık üniversite örneğin, İngiltere’deki Açık Üniversite, Hollanda Açık Üniversitesi ve Kanada’daki Athabasca Üniversitesi ile Thompson Rivers Açık Üniversitesi gibi çoğu açık üniversitede, hâlen daha karmaşık çoklu ortam uzaktan eğitim derslerinin tasarımını yönetmede ATGUD modeli kullanılmaktadır. İngiltere’deki Açık Üniversite 1971 yılında 20.000 öğrenciyle ilk açıldığında, radyo, televizyon, özel olarak tasarlanmış basılı materyaller, ders kitapları ve yeniden üretilmiş araştırma çalışmalarının yer aldığı okuma listelerini kullanmakta, genellikle 20 akademisyenden oluşan bölgesel çalışma grupları, medya prodüktörleri, teknoloji destek personeli dersleri geliştirmekte, bölgesel eğitmenlerden ve kıdemli danışmanlardan oluşan eğitimci ordusu derslerin verilmesini ve öğrenci desteğini sağlamaktaydı. Kuruluşunun ardından iki sene içinde bu derece geniş ölçekte hizmet verilebilmesi, sistematik bir öğretim tasarım model olmadan mümkün değildir. 2014 yılına geldiğimizde, 200.000’in üzerinde öğrencisi olan Açık Üniversite hâlen bu çok güçlü öğretim tasarımı modelini kullanmaya devam etmektedir.

ATGUD ve öğretim tasarımı aslen ABD’de doğmuş olsa da İngiltere’nin Açık Üniversitesi’nin nitelikli öğretim materyali geliştirmedeki başarısı, uzaktan eğitim hizmeti veren birçok eğitim kurumunu ATGUD modelini daha küçük ölçeklerde de olsa (genellikle bir öğretim tasarımcısı ve bir öğretmenden oluşan ekiplerle) uyarlamaya ve kullanmaya teşvik etmiştir. Uzaktan eğitim dersleri çevrim içi dersler olarak geliştirilmeye başlandıkça, ATGUD modelinin kullanımı da sürmüştür. Bugün bu model, birçok eğitim kurumundaki öğretim tasarımcısı tarafından geniş katılımlı derslerin, harmanlanmış öğrenme ortamlarının ve tamamen çevrim içi derslerin yeniden tasarımında kullanılmaktadır.

4.4.3 ATGUD modelinin faydaları nelerdir?

ATGUD’un bu kadar başarılı olmasının nedenleri; öğrenme hedeflerinin net olarak belirlendiği, içeriğin özenle yapılandırıldığı, öğrenci ve öğretmenlerin iş yükünün kontrollü bir şekilde belirlendiği, medyanın, öğrenci faaliyetlerinin ve değerlendirmenin istenen öğrenme çıktılarıyla güçlü bir şekilde birleştirildiği iyi ve nitelikli bir tasarım olarak kabul edilmesidir. İyi tasarım ilkeleri, ATGUD modeli olsa da olmasa da uygulanabilir; ancak ATGUD, bu tasarım ilkelerinin sistemli ve eksiksiz bir şekilde tanımlanıp yürütülmesine izin verir. Aynı zamanda, çok sayıda dersin aynı kalite standartlarında tasarlanması ve geliştirilmesini sağlamada faydalı bir yönetim aracıdır.

4.4.5 ATGUD’nin sınırlı yönleri nelerdir?

ATGUD yaklaşımı farklı ölçeklerdeki öğretim projeleri için kullanılabilir ancak en iyi sonucu büyük ölçekli ve karmaşık projelerde vermektedir. Öğrenci sayısının az olduğu veya basit ya da geleneksel sınıf tasarımına dayalı derslere uygulanması gereksiz ve pahalı olsa da bir öğretmenin dersini tasarlayıp verirken bu stratejiyi kullanmasında herhangi bir sakınca yoktur.

ATGUD modeline ilişkin ikinci bir eleştiri, modelin ‘önden yüklemeli’ olması, yani içeriğin tasarımı ve geliştirmesine daha çok yoğunlaşıp uygulama esnasında eğitmen ve öğrenciler arasındaki iletişime aynı derecede önem vermemesidir. Dolayısıyla öğrenci-eğitmen etkileşimine yeterince önem vermemesi ve öğretimde davranışçı yaklaşımları öncelikli kılması nedeniyle yapısalcılar tarafından eleştirilmektedir.

Diğer bir eleştiri ise modelin birçok açıklamasında beş aşamanın her biri ayrıntılı bir şekilde betimlenmesine rağmen bu çerçeve içinde nasıl karar alınacağına dair bir rehberlik sağlamamasıdır. Örneğin, farklı teknolojiler arasında nasıl seçim yapılacağı veya hangi değerlendirme stratejilerinin kullanılacağı ile ilgili herhangi bir kılavuz ilke veya prosedür bulunmamaktadır. Bu kararları alabilmek için eğitmenlerin ATGUD modelinin ötesine geçmesi gerekmektedir.

ATGUD modelinin ‘aşırı’ bir şekilde kullanımı, tasarım aşamalarının gereğinden fazla karmaşıklaşmasına, çalışan kategorisinin fazlalaşmasına (öğretim elemanları, öğretim tasarımcıları, editörler, web tasarımcıları gibi) ve sonuç olarak sınırları kesin çizilmiş bir iş bölümüyle başlangıçtaki onay aşamasından uygulamaya geçilmesine kadar iki yıllık bir zaman harcanmasına neden olabilir. Tasarım ve yönetim altyapısı ne kadar karmaşık olursa maliyet tahminlerinin aşılması ve programın pahalıya mal olması o kadar kolay olacaktır. Bu, ders tasarımına endüstriyel yaklaşımın çok iyi bir örneğidir.

Benim modele ilişkin eleştirim ise modelin dijital çağ için yeterince esnek olmamasıdır. Sürekli ve hızla gelişen yeni içeriklere, her gün yenileri eklenen teknolojilere ve uygulamalara, sürekli değişen öğrenci profiline bir öğretmen nasıl cevap verebilecektir? ATGUD modeli bize geçmişte önemli faydalar sağlayıp öğrenme ve öğretimin tasarlanması için sağlam bir temel oluşturduysa da değişken öğrenme ortamları için önceden fazlasıyla belirlenmiş, doğrusal ve katı bir model olabilir. Esnek tasarım modelleri ile ilgili olarak Bölüm 4.7’de daha detaylı bilgi vereceğim.

Kaynakça

Dick, W., and Carey, L. (2004). The Systematic Design of Instruction Allyn & Bacon; 6 edition Allyn & Bacon

Morrison, Gary R. (2010) Designing Effective Instruction, 6th Edition New York: John Wiley & Sons