Bağımsız inceleme süreci

Ticari yayıncılığa karşılık açık yayıncılık

Genellikle, bir akademik kitap veya ders kitabı yayımlamadan önce, ticari yayıncılar sürecin iki aşamasında yani bir yazar bir kitap için bir öneri gönderdiğinde ve sonra ilk tam taslak yayıncıya gönderildiğinde bağımsız incelemeler yapacaklardır. Dış hakemlerin yanı sıra yayıncı şirketinde karar verme sürecinde asıl kişi olacak bir kurum içi uzman editörü olacak ve o zaman bile bir editör genellikle nihai teklifi iç komiteye hatta son onay için kurul toplantısına taşıyacaktır. Bu aşamaların her biri, yazarın yayınlanmadan önce önemli değişiklikler yapması gerekiyorsa, ikinci aşama için bazen daha uzun olmak üzere üç aya kadar sürebilir. Son olarak kitap yayınlandıktan sonra, alanda uzmanlaşmış akademik dergilerde bağımsız olarak tekrar gözden geçirilebilir.

Bu uzun onay ve inceleme süreci bir yazar için çok sinir bozucu olabilse de, süreç yazarın çok fazla geri bildirim almasını sağlar ve hepsinden önemlisi kalite kontrol sürecinin bir parçasıdır. Bu yüzden akademik görev ve terfi sürecinde kitapların önemi ağır basmaktadır.

Kendi kendine yayımlanan kitapların, bu süreçlerden herhangi birini izlemelerine gerek yoktur, ancak OpenStax veya BCcampus açık ders kitabı projesi gibi açık ders kitapları, bu kitapların kabul edileceği yargı alanında öğretim üyeleri tarafından hemen hemen her zaman bağımsız olarak incelenir.

Ancak, bu kitap biraz farklı. Öğrencilerden ziyade farklı bir piyasa, fakülte ve eğitmenler için sıfırdan yazılmıştır ve BCcampus’ün yönettiği BC hükûmetinin açık ders kitabı projesinin bir parçası değildir. BCcampus temel teknik hizmetler sunsa da kitabı düzenlemekten veya incelemekten sorumlu değildi.

Bu nedenle, üç bağımsız değerlendirme almaya karar verdim ve BCcampus ders kitaplarında olduğu gibi bu incelemeler kitabın bir parçası olarak değişiklik yapılmadan yayınlanacaktı.

Yorumcuların seçilmesi için kriterler

Potansiyel hakemlere yaklaşırken, aşağıdaki kriterler kullanıldı:

Bağımsızlık

Açıkçası, bağımsız bir inceleme için mümkün olduğunca objektif değerlendiricilerin bulunması gerekmektedir. Alandaki 40 yıllık çalışma boyunca benimle yakından ilişkili olmayan, benden ve kariyerimden objektif ve yeterince “uzak” olarak görülen uzmanları bulmam gerekiyordu.

Alanında nitelikli veya deneyimli

Yeterlilik açısından, dijital öğretim ve öğrenme, öğretim tasarımı, çevrim içi öğrenme veya açık eğitim alanında da uzman olan hakemlere ihtiyacım vardı. Bu kriterleri karşılayan birçok kişi olmasına rağmen bu kişilerin aynı zamanda bağımsız olmaları da gerekmektedir.

Ayrıca, kitap aynı zamanda fakülte ve öğretim elemanlarını da hedef aldığından, öğretme ve öğrenmeyle ilgilenen, daha önce çalışmamı bilmeyen veya ilgilenmeyen ve doğrudan bir fakülte veya eğitmen perspektifinden karar verecek en az bir gözden geçiren bulmak önemliydi.

İsteklilik ve ulaşılabilirlik

500 sayfalık bir ders kitabının incelenmesinde ciddi bir emek sarf edilmektedir. Genelde yayıncılar dış gözden geçirenler için küçük bir ücret öderler ve bu da söz konusu emeğin tam karşılığı olmamakla birlikte yalnızca bir kısmına tekamül etmektedir. Ancak, hakemlere bir yazar olarak ödeme yaptıysam, hakemin bağımsızlığını olumsuz yönde etkilediği düşünülmüş olabilir.

Yukarıdaki iki kriterden birini veya her ikisini de karşılayan toplam dört eleştirmene yaklaştım ve üçü derhal kitabı incelemeyi kabul etti. Yaklaştığım hakemlerin hiçbiri ücret talep etmedi hatta sözünü bile etmedi. Gözden geçirmeyi kabul eden üç kişiden her biri, talep edildikten sonra bir ay içinde incelemelerini sundu. Her gözden geçirenin kısa açıklamaları, aşağıdaki incelemelere giriş niteliğindedir.

İnceleme için yönergeler

Ticari yayıncılar, eleştirmenleri görevlendirirken, hem eleştirmenler arasında tutarlılığı sağlamak hem de yayıncının ne aradığını tespit etmek amacıyla basım ve dağıtımdan önce ilk taslağında bir kitabı incelemek için yönergeler koyan bir mektup veya standart bir belge gönderirler. Bazen yayın editörü, belirli bir kitaba özgü unsurlara cevap verilmesini gerektirse de genel olarak bazı kurallar vardır.

Durum, kendi kendine ders kitabı yayıncılığı için biraz farklıdır; burada bağımsız incelemeler alıp almamaya karar vermek ve eleştirmenlerin önerileri doğrultusunda düzenlemeler yapmak yazarın sorumluluğundadır. Gözden geçirenleri kendi ölçütlerini kullanmaları konusunda teşvik etmeme rağmen BCcampus tarafından açık ders kitaplarının dış gözden geçirenleri için kullanılan yönergelerden uyarlanan önerileri aşağıda sıraladım:

1. Kitap, birincil pazarın (fakülte ve eğitmenler) ihtiyaçlarını karşılamada ne derece başarılı?
2. Kitap, akademik bir çalışmanın ihtiyaçlarının karşılıyor mu? Araştırma ve kanıt temelli mi ve bu alandaki kilit konuların eleştirel bir analizini sağlıyor mu?
3. Öğretim görevlileri ve eğitmenler için öğretimlerini geliştirmelerine yardımcı olacak kanıta dayalı, pratik kılavuzlar sağlıyor mu?
4. Dijital çağda öğretimdeki temel çağdaş meseleleri yeterince kapsıyor mu?
5. Kitap iyi yazılmış mı? İyi okunuyor mu? İyi organize edilmiş ve yapılandırılmış mı? Dilbilgisi ya da ciddi yazım hataları var mı? Grafikler ve olaylar uygun şekilde seçilmiş mi?
6. Bu kitabı önerebilmeniz için önce varsa hangi büyük değişikliklere ihtiyaç var? Ne bakımdan küçük değişiklikler yapılmasını istersiniz?
7. Bu kitap ticari bir yayıncıya sunulacaksa, yayınlanmasını tavsiye eder misiniz?

Kitap incelemelerinin her biri, aşağıdaki bölümlerde, alındığı gibi ayrı olarak yayınlanmaktadır.